Samenvatting van het boek De kunst van het tegendenken door Stijn van Liefland en Rudy van Stratum:

Het boek De kunst van het tegendenken biedt een praktische én theoretische handleiding voor het nemen van betere beslissingen in zowel het dagelijks leven als de professionele context. De kernboodschap is dat mensen en organisaties vaak suboptimale keuzes maken door denkfouten, groepsdenken of gebrek aan kritisch reflectief vermogen. Het boek introduceert “tegendenken” als methode om bewuster, duurzamer en effectiever te besluiten en handelen.

Opbouw en inhoud

Het boek is opgebouwd uit acht delen:

1. Dagelijkse verwondering over geld en rendement
   Voorbeelden uit het alledaagse leven (zoals de aanschaf van een spaarlamp of afvallen) tonen hoe irrationeel mensen soms handelen ondanks evidente baten. Het laat zien dat rendementsdenken niet vanzelf leidt tot actie.
2. Tegendenken over geld en rendement
   Hier wordt het concept van de ‘beslisboom’ uitgelegd: een model dat helpt om rationele en irrationele componenten van beslissingen af te pellen. Denkfouten (zoals de ‘sunk cost fallacy’ of ‘loss aversion’) en het belang van nudges en de juiste vragen stellen komen aan bod.
3. Professionele verwondering
   Praktijkvoorbeelden uit beleid, bedrijfsleven en non-profit (zoals woningcorporaties, natuurbeheer, crowdfunding) laten zien hoe tegendenken bij complexe projecten inzicht geeft in verborgen kosten, blinde vlekken en onverstandige keuzes.
4. Zelf aan de slag met tegendenken
   Lezers leren concrete technieken zoals de ‘postmortem’-benadering, de Disney-strategie en het gebruik van rituelen in vergaderingen om structureel kritisch denken te bevorderen.
5. Over de rol van geld en (verborgen) kosten
   Analyse van financiële argumentatie, waardecreatie en verborgen kosten (zoals afwentelingskosten en organisatiekosten), met pleidooi voor bredere definitie van rendement.
6. Hoe werkt een economisch model?
   Introductie van economische modellen als wereldbeelden, en de noodzaak om het wereldmodel van jezelf en anderen te verkennen en te verruimen.
7. Van tegendenken naar systeemdenken
   Door complexe causale verbanden visueel te maken (bijv. systeemplaatjes), kan men beter anticiperen op ongewenste bijeffecten van beleidsmaatregelen en interventies.
8. Epiloog
   Over ‘zwarte zwanen’ (onvoorziene gebeurtenissen), het belang van reflectie in vogelvlucht en handvatten voor wanneer het allemaal te veel wordt.

Conclusie

Het boek is een pleidooi voor bewustwording, reflectie en kritische nieuwsgierigheid. Het combineert gedragspsychologie, economie en adviespraktijk in een toegankelijke stijl met veel voorbeelden en visualisaties. Tegendenken is daarmee zowel een praktische werkvorm als een filosofische houding: kritisch én opbouwend, rationeel én empathisch, bedachtzaam én moedig.