De site slimmefinanciering.nl bevat een diepgaande en kritische reflectie op het vak economie, de aannames ervan, en de implicaties voor beleid en denken. Hieronder een geordende analyse op basis van de blogs:
🧠 1. Wat leren we van het vak economie?
De auteur distilleert uit zijn jarenlange ervaring een persoonlijke top 10 van economische inzichten. Enkele voorbeelden:
- Vraag en aanbod als basisprincipe, met prijs als coördinerend mechanisme.
- Arbitrage: het wegwerken van verschillen in prijs door rationeel gedrag.
- Externe effecten en agency costs: economische actoren handelen uit eigenbelang, wat leidt tot onbedoelde (soms schadelijke) neveneffecten.
- Inzicht in rente, risico, en rendement als belangrijke afweging bij investeringsbeslissingen.
Toch wordt bij elk inzicht een kanttekening geplaatst. De ‘wetten’ van de economie zijn geen natuurwetten, maar vaak contextafhankelijke vuistregels.
🔍 2. Kritiek op het dominante economische denken
A. De neoklassieke economie
De site bespreekt het boek Debunking Economics van Steve Keen uitvoerig. De kernkritiek:
- Neoklassieke modellen zijn wiskundig elegant maar empirisch onhoudbaar.
- Er is sprake van onuitgesproken ideologieën, zoals geloof in marktwerking en zelfregulatie.
- Het vak is een gesloten systeem geworden: carrière maken draait om publiceren in high-impact journals met modellen die weinig zeggen over de werkelijkheid.
B. Wiskundige oververhitting
- McCloskey en anderen wijzen op het probleem van ‘wiskunde om de wiskunde’: abstracte, zelfreferentiële modellen met weinig praktische relevantie.
- De “machine om publiceerbare artikelen te produceren” heeft de nieuwsgierige, ethische en praktische dimensie van het vak verdrongen.
❌ 3. Economische mythes en denkfouten
De site benoemt een kwartet aan dominante economische mythes:
| Mythe | Kritiek |
|---|---|
| Vrije markt | Binnen bedrijven gelden geen marktwetten. De mythe verhult de rol van macht en organisatie. |
| Ondernemerschap | Wordt geromantiseerd, terwijl ondernemers vaak anti-markt en risico-avers zijn. |
| Groei | Groei wordt als doel gezien, maar externe kosten blijven buiten beeld. |
| Rendement | Alleen financieel rendement telt mee, over andere waarden wordt gezwegen. |
De auteur stelt dat deze mythes voortkomen uit een tijdgeest en niet alleen uit economische theorie: een collectieve versmalling van het denken die versterkt wordt door media en beleid.
📚 4. Lessen voor het onderwijs economie
De auteur pleit voor een fundamentele herziening van het vak:
- Meer pluriformiteit: meerdere economische scholen, inclusief gedrags- en ecologische economie.
- Meer actualiteit en nieuwsgierigheid: weg van het standaardmodel, meer aandacht voor crises, schulden, geldcreatie, en machtsstructuren.
- Minder wiskunde om de wiskunde; meer kritisch en contextueel denken.
- Aandacht voor waarden en ethiek (zoals in Sedláček’s Economie van goed en kwaad of Sandel’s Niet alles is te koop).
✍️ Conclusie: een vak gevangen in elegantie, maar ver van de realiteit
De economie, zoals ze nu onderwezen en bedreven wordt, is vaak een versimpelde karikatuur van de werkelijkheid: elegant, mathematisch en intern consistent – maar blind voor macht, moraal en complexiteit.
Wat nodig is, is een vak dat mensen leert denken in systemen, belangen en alternatieven, en niet in abstracties zonder ankers.