Het houden van toezicht op banken (2009)

De economische principes achter het houden van toezicht

Waarom is het houden van toezicht eigenlijk nodig of nuttig? Wat zit daar voor economische logica achter? Het is daarbij aardig het zeer lezenswaardige boek ‘De grote recessie’ (2009) van het Centraal Planbureau te volgen op dit punt.

Het begint eigenlijk met iemand die een goed idee heeft en dat wil realiseren maar daar het benodigde geld niet voor heeft. Aan de andere kant zijn er vermogende mensen die wel het geld hebben maar niet het idee. De ene partij kan de andere helpen waardoor een win-win situatie ontstaat. Het idee wordt gerealiseerd en als alles goed gaat krijgt de geldschieter een passende vergoeding voor het ter beschikking stellen van zijn vermogen.

Moreel risico

Het probleem bij deze transactie is nu dat de geldschieter niet zonder meer weet of de ondernemer van goede kwaliteit is en zuinig met zijn centen zal omgaan. Er is hier sprake van asymmetrische informatie: de ondernemer weet meer over zijn eigen achtergronden en werkelijke beweegredenen dan de geldschieter. In de economie wordt dit ‘moral hazard’ of moreel risico genoemd. Dit probleem kan worden opgelost door iemand in opdracht van de geldschieter het bedrijf en de ondernemer in de gaten te laten houden.

Meeliftersgedrag

Maar er is nog een probleem. In de praktijk zal het niet gaan over een enkele grote geldschieter maar over meerdere kleinere geldschieters. Nu is de vraag wie van de geldschieters de ondernemer in de gaten gaat houden. Hier speelt het tweede probleem, het probleem dat in de economie bekend staat als het ‘free rider’ probleem oftewel in goed Nederlands het meeliftersprobleem. Elke geldschieter ziet het liefst dat iemand anders de controle op zich gaat nemen zodat hijzelf zijn tijd beter en nuttiger kan besteden. Als dit probleem te groot wordt is het eind van het liedje dat per saldo niemand het bedrijf controleert. Hoe deze patstelling te doorbreken?

Banken als bewaker

En dan komt de rol van banken als toezichthouders of bewakers in opdracht van de vele (grotere en kleinere) geldschieters. De banken lossen het meeliftersgedrag en het morele risico op door als intermediair tussen geldschieters en ondernemers op te treden. Ze verdiepen zich in de ondernemers en hun producten en markten en zien toe op een goed bedrijfsmanagement ook op langere termijn. De bank houdt dus toezicht op het risico en rendement van de haar toevertrouwde gelden door het controleren en bewaken van de ondernemers.

Wie bewaakt de bewaker?

Maar we zijn er nog niet. Ook de bank is geen neutrale partij die gratis dingen vanzelfsprekend goed doet voor een hoger doel. Ook een bank is een onderneming die zelf geld verdient en eigen vermogen aanhoudt (en er dus belang bij heeft dat eigen vermogen veilig te houden en anderen het risico te laten lopen als het mis gaat). De vraag is dan dus weer: wie controleert de bank zodat zij hun taak goed uitvoeren, wie bewaakt de bewakers? Hoe weet ik als kleine spaarder dat de bank zijn taak goed uitvoert (moreel risico) en hoe krijg ik als kleine spaarder voor elkaar dat iemand anders voor mij de eventuele controle uitvoert (meeliftersprobleem)? Hier doet de overheid zijn intrede via het bankentoezicht en de depositoregeling. De overheid neemt op deze manier het risico van de schuldeisers van de bank over.

Ontstaan crisis: toezicht omzeild

De wereldwijde crisis heeft uiteindelijk kunnen ontstaan (is mijn lezing van het boek van het CPB) doordat de banken zulke slimme constructies hebben weten te verzinnen dat hun echte verplichtingen deels buiten de balansen bleven en onzichtbaar werden voor de toezichthouders. Toezichthouders hadden onvoldoende zicht op de werkelijke risico’s.

Daarnaast werden banken zich steeds meer bewust dat ze zo groot en belangrijk waren voor de werking van het hele systeem dat niemand het zich kon permitteren ze failliet te laten gaan. Wat betekent dat in termen van de getrapte opbouw van toezicht zoals hierboven beschreven? Dat de uiteindelijke prikkel en noodzaak om toezicht te houden verdween. Dat er een weeffout in de logica was geslopen die het meeliftersgedrag weer volop kans gaf. Omdat banken niet om mogen vallen en de overheid de laatste toezichthouder in de keten van toezicht is, is het de belastingbetaler die uiteindelijk de prijs van mismanagement betaalt. Uiteindelijk betaalt iedereen de prijs en is dus niemand verantwoordelijk. Hierdoor kan iedereen zijn eigen dingetjes doen en korte termijn belangen laten prevaleren zonder dat het hem iets kost.

De moraal van dit verhaal?

Een paar voorlopige conclusies wat mij betreft:

  • Dat toezicht noodzakelijk is en blijft, nu meer dan ooit
  • Dat de keten wordt bepaald door de laatste of zwakste schakel. De overheid moet daarom als ‘zwakste schakel’ van extra wet- en regelgeving worden voorzien. Het CPB boek gaat hier verder op in.
  • Dat effectief toezicht omzeild kan worden bij toename aan complexiteit en ondoorzichtigheid in combinatie met onvoldoende kennis en inzicht bij de toezichthouders.
  • Er is ook nog sprake van wat men in de economie een ‘agency’ probleem noemt (overigens niet als zodanig apart genoemd in de CPB publicatie). Een bank is niet alleen een bank en een ondernemer is niet alleen een ondernemer. Uiteindelijk zijn het personen met hun eigen belangen die concrete taken uitvoeren. Een bank heeft een directeur en een management team. Die voeren officieel de hun toevertrouwde taken uit maar houden daarnaast ook goed hun eigen belang in de gaten (bonussen, carriereperspectief, hobbies, uitstapjes, status etc). De verschillende belangen lopen niet altijd gelijk op. Ook het in de gaten houden van mogelijk divergerende belangen kost geld, de zogenaamde ‘agency costs’.

    • Welke toezichthouder je ook bent: het begint bij het in kaart brengen van de partijen (stakeholders) en hun belangen. Het gaat niet aan om belangen als zodanig ter discussie te stellen. Een belang is wat het is, en dan kun je het maar beter zonder waardeoordeel boven tafel proberen te krijgen. Een belang is wat iemand aanzet tot zijn gedrag en door het niet te benoemen of door het af te keuren verdwijnt het belang immers niet. Ook het belang van de toezichthouder zelf moet hierin worden meegenomen. Als de belangenmatrix helder is, wordt duidelijk waar de belangrijkste problemen en kansen zitten en kan de discussie pas goed starten.

    70 reacties

    2. An impressive share! I have just forwarded this onto a coworker who was doing a little homework on this. And he actually bought me breakfast because I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanx for spending time to talk about this topic here on your website.

    3. Aw, this was an incredibly good post. Finding the time and actual effort to create a great articleÖ but what can I sayÖ I procrastinate a whole lot and never seem to get anything done.

    4. Its like you read my mind! You appear to know so much about this, like you wrote the book
      in it or something. I think that you can do with some pics to drive the message home a bit, but other than that, this is great blog.
      A fantastic read. I will certainly be back.

    5. Hi there! Someone in my Myspace group shared this website with us so I came
      to look it over. I’m definitely loving the information. I’m
      book-marking and will be tweeting this to my followers!
      Excellent blog and excellent style and design.

    7. An impressive share! I have just forwarded this onto a coworker who had been doing a little homework on this. And he in fact bought me lunch because I discovered it for him… lol. So allow me to reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending the time to discuss this topic here on your web page.

    12. I blog often and I seriously appreciate your information. This great article has really peaked my interest. I’m going to book mark your site and keep checking for new details about once per week. I opted in for your RSS feed as well.

    13. I blog quite often and I truly thank you for your information. This article has really peaked my interest. I will book mark your blog and keep checking for new information about once a week. I opted in for your Feed too.

    14. I must thank you for the efforts you have put in penning this website. I am hoping to see the same high-grade content by you in the future as well. In fact, your creative writing abilities has motivated me to get my very own site now 😉

    17. Having read this I thought it was very enlightening. I appreciate you finding the time and energy to put this informative article together. I once again find myself personally spending a lot of time both reading and leaving comments. But so what, it was still worthwhile!

    19. I have to thank you for the efforts you’ve put in penning this site. I am hoping to see the same high-grade blog posts by you later on as well. In truth, your creative writing abilities has encouraged me to get my own site now 😉

    20. When I originally commented I appear to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on whenever a comment is added I recieve 4 emails with the same comment. Is there a way you are able to remove me from that service? Appreciate it!

    21. I’m reaⅼly loving tһe theme/design of your web
      site. Dо yоu evｅr run into any janda4d slot login web browser compatibility issues?

      А number of my blog visitors һave complained aboᥙt mʏ site not woｒking correctly in Explorer buut ⅼooks great in Opera.
      Do you have ɑny advice tо hel fiҳ this issue?

    26. Hi, I do think this is an excellent web site. I stumbledupon it 😉 I am going to come back once again since i have saved as a favorite it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue to guide others.

    27. The next time I read a blog, I hope that it does not fail me as much as this one. After all, Yes, it was my choice to read, however I really believed you would probably have something interesting to talk about. All I hear is a bunch of crying about something you can fix if you were not too busy seeking attention.

    29. Your style is unique compared to other people I’ve read stuff from. I appreciate you for posting when you’ve got the opportunity, Guess I’ll just book mark this blog.

    30. Oh my goodness! Impressive article dude! Thank you so much, However I am going through difficulties with your RSS. I donít understand the reason why I cannot join it. Is there anybody having identical RSS issues? Anybody who knows the answer can you kindly respond? Thanks!!

    32. I absolutely love your site.. Great colors & theme. Did you develop this amazing site yourself? Please reply back as Iím hoping to create my own blog and want to know where you got this from or just what the theme is named. Thanks!

    35. Ꭲhіs iis verу inteｒesting, You aгe a very skilled blogger.
      I haѵe joined youｒ rsss feed аnd look forward tо seeking moｒe of ʏоur gгeat post.
      Aⅼso, I hаvе shared yoᥙr web site in my social networks!

      Feel free tߋ surf to my webpage – discuss

    36. Your style is unique compared to other people I’ve read stuff from. Many thanks for posting when you’ve got the opportunity, Guess I’ll just bookmark this page.

    39. Iím amazed, I have to admit. Seldom do I come across a blog thatís both educative and engaging, and without a doubt, you have hit the nail on the head. The issue is an issue that not enough folks are speaking intelligently about. Now i’m very happy I came across this during my search for something relating to this.

    40. May I just say what a comfort to discover an individual who truly understands what they’re discussing online. You certainly know how to bring a problem to light and make it important. More and more people need to read this and understand this side of the story. I can’t believe you aren’t more popular because you most certainly have the gift.

    53. Nice post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon everyday. It will always be interesting to read articles from other authors and use something from other websites.

    55. Thanks for your marvelous posting! I seriously enjoyed reading it, you are a great author.I will be sure to bookmark your blog and will often come back very soon. I want to encourage you to ultimately continue your great writing, have a nice day!|

    58. Oh my goodness! Amazing article dude! Many thanks, However I am encountering issues with your RSS. I donít understand why I can’t subscribe to it. Is there anybody else having identical RSS problems? Anyone who knows the solution can you kindly respond? Thanks!!

    68. Howdy! This article couldnít be written any better! Reading through this article reminds me of my previous roommate! He constantly kept talking about this. I am going to forward this information to him. Pretty sure he will have a very good read. I appreciate you for sharing!

    Geef een antwoord

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.