Het houden van toezicht op banken (2009)

De economische principes achter het houden van toezicht

Waarom is het houden van toezicht eigenlijk nodig of nuttig? Wat zit daar voor economische logica achter? Het is daarbij aardig het zeer lezenswaardige boek ‘De grote recessie’ (2009) van het Centraal Planbureau te volgen op dit punt.

Het begint eigenlijk met iemand die een goed idee heeft en dat wil realiseren maar daar het benodigde geld niet voor heeft. Aan de andere kant zijn er vermogende mensen die wel het geld hebben maar niet het idee. De ene partij kan de andere helpen waardoor een win-win situatie ontstaat. Het idee wordt gerealiseerd en als alles goed gaat krijgt de geldschieter een passende vergoeding voor het ter beschikking stellen van zijn vermogen.

Moreel risico

Het probleem bij deze transactie is nu dat de geldschieter niet zonder meer weet of de ondernemer van goede kwaliteit is en zuinig met zijn centen zal omgaan. Er is hier sprake van asymmetrische informatie: de ondernemer weet meer over zijn eigen achtergronden en werkelijke beweegredenen dan de geldschieter. In de economie wordt dit ‘moral hazard’ of moreel risico genoemd. Dit probleem kan worden opgelost door iemand in opdracht van de geldschieter het bedrijf en de ondernemer in de gaten te laten houden.

Meeliftersgedrag

Maar er is nog een probleem. In de praktijk zal het niet gaan over een enkele grote geldschieter maar over meerdere kleinere geldschieters. Nu is de vraag wie van de geldschieters de ondernemer in de gaten gaat houden. Hier speelt het tweede probleem, het probleem dat in de economie bekend staat als het ‘free rider’ probleem oftewel in goed Nederlands het meeliftersprobleem. Elke geldschieter ziet het liefst dat iemand anders de controle op zich gaat nemen zodat hijzelf zijn tijd beter en nuttiger kan besteden. Als dit probleem te groot wordt is het eind van het liedje dat per saldo niemand het bedrijf controleert. Hoe deze patstelling te doorbreken?

Banken als bewaker

En dan komt de rol van banken als toezichthouders of bewakers in opdracht van de vele (grotere en kleinere) geldschieters. De banken lossen het meeliftersgedrag en het morele risico op door als intermediair tussen geldschieters en ondernemers op te treden. Ze verdiepen zich in de ondernemers en hun producten en markten en zien toe op een goed bedrijfsmanagement ook op langere termijn. De bank houdt dus toezicht op het risico en rendement van de haar toevertrouwde gelden door het controleren en bewaken van de ondernemers.

Wie bewaakt de bewaker?

Maar we zijn er nog niet. Ook de bank is geen neutrale partij die gratis dingen vanzelfsprekend goed doet voor een hoger doel. Ook een bank is een onderneming die zelf geld verdient en eigen vermogen aanhoudt (en er dus belang bij heeft dat eigen vermogen veilig te houden en anderen het risico te laten lopen als het mis gaat). De vraag is dan dus weer: wie controleert de bank zodat zij hun taak goed uitvoeren, wie bewaakt de bewakers? Hoe weet ik als kleine spaarder dat de bank zijn taak goed uitvoert (moreel risico) en hoe krijg ik als kleine spaarder voor elkaar dat iemand anders voor mij de eventuele controle uitvoert (meeliftersprobleem)? Hier doet de overheid zijn intrede via het bankentoezicht en de depositoregeling. De overheid neemt op deze manier het risico van de schuldeisers van de bank over.

Ontstaan crisis: toezicht omzeild

De wereldwijde crisis heeft uiteindelijk kunnen ontstaan (is mijn lezing van het boek van het CPB) doordat de banken zulke slimme constructies hebben weten te verzinnen dat hun echte verplichtingen deels buiten de balansen bleven en onzichtbaar werden voor de toezichthouders. Toezichthouders hadden onvoldoende zicht op de werkelijke risico’s.

Daarnaast werden banken zich steeds meer bewust dat ze zo groot en belangrijk waren voor de werking van het hele systeem dat niemand het zich kon permitteren ze failliet te laten gaan. Wat betekent dat in termen van de getrapte opbouw van toezicht zoals hierboven beschreven? Dat de uiteindelijke prikkel en noodzaak om toezicht te houden verdween. Dat er een weeffout in de logica was geslopen die het meeliftersgedrag weer volop kans gaf. Omdat banken niet om mogen vallen en de overheid de laatste toezichthouder in de keten van toezicht is, is het de belastingbetaler die uiteindelijk de prijs van mismanagement betaalt. Uiteindelijk betaalt iedereen de prijs en is dus niemand verantwoordelijk. Hierdoor kan iedereen zijn eigen dingetjes doen en korte termijn belangen laten prevaleren zonder dat het hem iets kost.

De moraal van dit verhaal?

Een paar voorlopige conclusies wat mij betreft:

  • Dat toezicht noodzakelijk is en blijft, nu meer dan ooit
  • Dat de keten wordt bepaald door de laatste of zwakste schakel. De overheid moet daarom als ‘zwakste schakel’ van extra wet- en regelgeving worden voorzien. Het CPB boek gaat hier verder op in.
  • Dat effectief toezicht omzeild kan worden bij toename aan complexiteit en ondoorzichtigheid in combinatie met onvoldoende kennis en inzicht bij de toezichthouders.
  • Er is ook nog sprake van wat men in de economie een ‘agency’ probleem noemt (overigens niet als zodanig apart genoemd in de CPB publicatie). Een bank is niet alleen een bank en een ondernemer is niet alleen een ondernemer. Uiteindelijk zijn het personen met hun eigen belangen die concrete taken uitvoeren. Een bank heeft een directeur en een management team. Die voeren officieel de hun toevertrouwde taken uit maar houden daarnaast ook goed hun eigen belang in de gaten (bonussen, carriereperspectief, hobbies, uitstapjes, status etc). De verschillende belangen lopen niet altijd gelijk op. Ook het in de gaten houden van mogelijk divergerende belangen kost geld, de zogenaamde ‘agency costs’.

    • Welke toezichthouder je ook bent: het begint bij het in kaart brengen van de partijen (stakeholders) en hun belangen. Het gaat niet aan om belangen als zodanig ter discussie te stellen. Een belang is wat het is, en dan kun je het maar beter zonder waardeoordeel boven tafel proberen te krijgen. Een belang is wat iemand aanzet tot zijn gedrag en door het niet te benoemen of door het af te keuren verdwijnt het belang immers niet. Ook het belang van de toezichthouder zelf moet hierin worden meegenomen. Als de belangenmatrix helder is, wordt duidelijk waar de belangrijkste problemen en kansen zitten en kan de discussie pas goed starten.


    This post has been viewed 4571 times.

    69 reacties

    3. What i do not realize is if truth be told how you’re no longer actually a lot more neatly-preferred than you may be right now. You’re so intelligent. You know therefore significantly on the subject of this matter, produced me for my part believe it from numerous numerous angles. Its like women and men aren’t interested until it is something to do with Woman gaga! Your own stuffs great. All the time deal with it up!

    5. Thanks for the sensible critique. Me & my neighbor were just preparing to do a little research on this. We got a grab a book from our area library but I think I learned more from this post. I am very glad to see such excellent information being shared freely out there.

    6. Admiring the dedication you put into your website and detailed information you present. It’s awesome to come across a blog every once in a while that isn’t the same outdated rehashed information. Excellent read! I’ve bookmarked your site and I’m adding your RSS feeds to my Google account.

    9. Some genuinely superb info , Glad I discovered this. “I know God will not give me anything I can’t handle. I just wish that He didn’t trust me so much.” by Mother Theresa.

    10. When I originally commented I clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and now each time a comment is added I get four emails with the same comment. Is there any way you can remove me from that service? Thanks!

    11. Generally I do not read post on blogs, however I would like to say that this write-up very forced me to check out and do so! Your writing taste has been amazed me. Thanks, very nice article.

    12. Greetings from Carolina! I’m bored at work so I decided to check out your blog on my iphone during lunch break. I love the information you provide here and can’t wait to take a look when I get home. I’m amazed at how fast your blog loaded on my cell phone .. I’m not even using WIFI, just 3G .. Anyhow, good blog!

    13. Pretty section of content. I just stumbled upon your website and in accession capital to assert that I acquire in fact enjoyed account your blog posts. Anyway I will be subscribing to your feeds and even I achievement you access consistently fast.

    15. Thanks, I have recently been looking for info approximately this subject for a long time and yours is the best I’ve found out till now. However, what about the conclusion? Are you sure in regards to the source?

    16. Do you have a spam issue on this website; I also am a blogger, and I was curious about your situation; we have created some nice procedures and we are looking to trade techniques with others, why not shoot me an e-mail if interested.

    18. I have not checked in here for some time since I thought it was getting boring, but the last few posts are great quality so I guess I¦ll add you back to my daily bloglist. You deserve it my friend 🙂

    20. Do you mind if I quote a couple of your articles as long as I provide credit and sources back to your blog? My blog site is in the very same niche as yours and my visitors would truly benefit from a lot of the information you provide here. Please let me know if this okay with you. Thanks!

    21. Hmm is anyone else encountering problems with the images on this blog loading? I’m trying to find out if its a problem on my end or if it’s the blog. Any suggestions would be greatly appreciated.

    23. I really like your writing style, wonderful info, thanks for posting :D. “In every affair consider what precedes and what follows, and then undertake it.” by Epictetus.

    25. Great – I should definitely pronounce, impressed with your website. I had no trouble navigating through all the tabs and related info ended up being truly simple to do to access. I recently found what I hoped for before you know it at all. Quite unusual. Is likely to appreciate it for those who add forums or something, site theme . a tones way for your customer to communicate. Nice task..

    26. I don’t even know how I ended up here, but I thought this post was good. I don’t know who you are but definitely you’re going to a famous blogger if you are not already 😉 Cheers!

    27. I’d have to examine with you here. Which is not one thing I usually do! I take pleasure in reading a post that may make folks think. Additionally, thanks for permitting me to comment!

    28. I really like your writing style, excellent info, regards for putting up :D. “In university they don’t tell you that the greater part of the law is learning to tolerate fools.” by Doris Lessing.

    32. As I web site possessor I believe the content material here is rattling magnificent , appreciate it for your hard work. You should keep it up forever! Best of luck.

    34. A formidable share, I just given this onto a colleague who was doing a little bit analysis on this. And he in reality bought me breakfast as a result of I discovered it for him.. smile. So let me reword that: Thnx for the deal with! However yeah Thnkx for spending the time to debate this, I feel strongly about it and love studying more on this topic. If doable, as you become expertise, would you mind updating your weblog with more details? It is extremely useful for me. Large thumb up for this weblog put up!

    35. Together with the whole thing that appears to be building inside this area, many of your viewpoints are actually quite stimulating. On the other hand, I appologize, but I do not subscribe to your whole plan, all be it exhilarating none the less. It seems to everyone that your opinions are actually not totally justified and in actuality you are yourself not completely convinced of the point. In any event I did take pleasure in reading it.

    36. I like the valuable info you provide on your articles. I will bookmark your weblog and test again right here regularly. I am rather sure I will be told many new stuff proper right here! Good luck for the next!

    38. I am glad for writing to let you understand what a beneficial discovery my wife’s girl had viewing your web page. She came to find several issues, most notably what it’s like to have a great coaching spirit to have the mediocre ones easily fully understand various extremely tough matters. You actually did more than visitors’ expectations. Thank you for distributing these effective, trusted, informative and in addition fun thoughts on the topic to Evelyn.

    40. Thank you for the sensible critique. Me and my neighbor were just preparing to do a little research about this. We got a grab a book from our area library but I think I learned more clear from this post. I’m very glad to see such magnificent info being shared freely out there.

    41. The next time I read a weblog, I hope that it doesnt disappoint me as a lot as this one. I mean, I know it was my choice to read, however I actually thought youd have something interesting to say. All I hear is a bunch of whining about one thing that you would fix if you happen to werent too busy looking for attention.

    44. I have been browsing online greater than three hours as of late, but I by no means discovered any interesting article like yours. It is pretty worth enough for me. Personally, if all website owners and bloggers made just right content material as you probably did, the net will likely be a lot more helpful than ever before.

    46. I will right away seize your rss as I can’t in finding your email subscription link or newsletter service. Do you have any? Please let me realize so that I could subscribe. Thanks.

    48. Hiya very nice blog!! Man .. Beautiful .. Amazing .. I will bookmark your web site and take the feeds additionally…I’m satisfied to seek out so many useful info here in the submit, we want develop extra techniques in this regard, thanks for sharing. . . . . .

    50. Thank you for the good writeup. It actually was once a amusement account it. Look advanced to more delivered agreeable from you! However, how could we keep up a correspondence?

    57. Hello! Do you know if they make any plugins to assist with Search Engine Optimization? I’m trying to get my blog to rank for some targeted keywords but I’m not seeing very good gains. If you know of any please share. Many thanks!

    59. Thank you, I have recently been looking for info approximately this subject for a while and yours is the best I have came upon till now. But, what about the conclusion? Are you positive concerning the source?

    60. Thank you for sharing superb informations. Your web site is so cool. I’m impressed by the details that you’ve on this blog. It reveals how nicely you perceive this subject. Bookmarked this website page, will come back for extra articles. You, my friend, ROCK! I found simply the info I already searched all over the place and just could not come across. What a great site.

    61. Thank you for the sensible critique. Me and my neighbor were just preparing to do some research about this. We got a grab a book from our local library but I think I learned more clear from this post. I’m very glad to see such magnificent information being shared freely out there.

    62. Sweet blog! I found it while browsing on Yahoo News. Do you have any tips on how to get listed in Yahoo News? I’ve been trying for a while but I never seem to get there! Cheers

    64. I am so happy to read this. This is the kind of manual that needs to be given and not the accidental misinformation that is at the other blogs. Appreciate your sharing this greatest doc.

    65. Today, I went to the beach front with my kids. I found a sea shell and gave it to my 4 year old daughter and said “You can hear the ocean if you put this to your ear.” She placed the shell to her ear and screamed. There was a hermit crab inside and it pinched her ear. She never wants to go back! LoL I know this is totally off topic but I had to tell someone!

    66. Magnificent goods from you, man. I have take into accout your stuff previous to and you’re just too wonderful. I really like what you have acquired right here, really like what you’re saying and the way wherein you are saying it. You’re making it entertaining and you continue to take care of to keep it wise. I can’t wait to read far more from you. This is actually a great site.

    67. Merely a smiling visitant here to share the love (:, btw great design. “He profits most who serves best.” by Arthur F. Sheldon.

    Geef een reactie

    Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.